Hoe ontstaat onweer?
De warmte wordt drukkend. De luchtvochtigheid stijgt snel. Als de temperatuur hoog oploopt, kan er immers heel wat water in verdamping gaan zonder dat er druppels worden gevormd. Dat is precies de reden waarom het weer zo laf aanvoelt. "Er hangt onweer in de lucht", zeggen de mensen. En gelijk hebben ze. De bliksemse donderwolken kunnen soms uiterst actief zijn.


Met grote hitte alleen maak je nog geen onweer. Voor de ontwikkeling van onweer is ook een groot temperatuurcontrast noodzakelijk. Dat temperatuurverschil kan ontstaan als koele zeelucht zich opmaakt om het hete Europese vasteland te veroveren.


Tegelijkertijd worden de temperatuurcontrasten met de hogere niveaus van de atmosfeer wat groter. Zo ontstaan er enorme verticale luchtstromingen en torenhoge onweerswolken, de zogenaamde cumulonimbi, met een hoogte van tien kilometer of meer en een watermassa van 300.000 ton.


Het is een wonder dat zo'n zwaargewicht in de lucht blijft hangen. Hij ziet er dan ook erg dreigend uit. De cumulonimbus bevat gigantische hoeveelheden regen, sneeuw, hagel, wind, turbulentie, ijsaanzetting en bliksem. Die bliksem kan op verschillende manieren optreden. Dikwijls wordt verwezen naar de wrijving tussen ijsdeeltjes. Je zou het ietwat kunnen vergelijken met het geknetter dat soms ontstaat als je bij droog weer een trui uittrekt. In het donker zie je dan talloze kleine vonkjes oplichten.


In de donderwolk gaat het er iets grootschaliger aan toe. Lichte, positief geladen ijsdeeltjes bevinden zich boven in de wolk, de zwaardere, negatief geladen hagelkorrels hangen onderaan. Het spanningsverschil geeft aanleiding tot een ontzettende ontlading, die in verschillende fasen verloopt.


De ontlading zoekt in trapjes van pakweg 100 meter zijn weg naar de grond. Als de voorontlading dichtbij de grond is, ontstaan vanuit de bodem kleine ontladingen naar boven toe. Waar die mekaar raken, begint er stroom te lopen. Dat proces herhaalt zich enkele keren, waardoor de bliksem lijkt te flikkeren. Vooral 's nachts is dat zeer goed zichtbaar.


Vroeger bestond er in België een systeem waarmee men in uitgesteld relais kon te weten komen hoeveel het bliksemde tijdens een onweer.


Vanuit de ruimte zien astronauten voortdurend bliksem oplichten. Op elk moment van de dag zijn er over de hele aarde tussen de 1.500 en de 2.000 bliksemhaarden. Elke seconde zijn er gemiddeld 44 bliksemflitsen op aarde. Dat zijn 1,4 miljard bliksemflitsen per jaar.


Op het K.M.I. heeft men in 1992 een speciaal bliksemdetectiesysteem (SAFIR) geïnstalleerd waarmee het onweer boven België kan worden gevolgd. Als het ergens bliksemt, kunnen we dat onmiddellijk lokaliseren. Tevens wordt aangeduid of het over een ontlading gaat tussen twee wolken, dan wel of het een bliksem is die is ingeslagen. SAFIR (Système d'Alerte Foudre par Interférométrie Radioélectrique) werd oorspronkelijk ontwikkeld door de NASA om bij lanceringen te verwittigen voor naderende onweders.


In 2007 registreerde men zo'n 105.000 ontladingen, terwijl het jaar 2002 goed was voor 266.000 ontladingen. Op jaarbasis zijn er in België gemiddeld gesproken ongeveer 180.000 bliksemontladingen, waarvan er ongeveer 10 procent inslaan. Dat wil zeggen dat elke vierkante km in België gemiddeld gesproken om de 20 maand wordt getroffen door de bliksem. Een hevige onweersdag is goed voor meer dan duizend inslagen en tienduizend ontladingen.


Tegenwoordig werkt het KMI met het systeem BELLS (BElgian Lightning Location System).


Met BELLS weten we bijvoorbeeld dat bij een zwaar onweer tot 40 % van alle bliksems naar de aarde gaan. Bij een "normaal" onweer zijn 90 % van de ontladingen tussen twee wolken. Zo'n wolk-wolkontladingen zijn vanop de grond mooi zichtbaar omdat ze de wolken fel oplichten. De bliksem zelf krijg je niet te zien.


De meeste bliksems worden waargenomen van mei tot en met september. De onweerskans is het grootst rond 17 uur. Rond dat tijdstip is het contrast tussen de warmte op het aardoppervlak en de kou op grote hoogte immers het grootst.


Hoe gevaarlijk is de bliksem? Het antwoord lees je hier.



Nog andere vragen?

Statistieken:
Online: 9
Vandaag: 191
Laatste week: 10.050
Pagina's: 50.960.048
sinds 15 aug 2010