Wie of wat zijn de IJsheiligen?
De IJsheiligen zijn een jaarlijks terugkerende periode van 11 tot 14 mei. In de
volksweerkunde
betekenen de IJsheiligen traditioneel het einde van
de kans op schadelijke nachtvorst. De laatst mogelijke
vorstdagen dus.
11 mei: Mamertus
12 mei: Pancratius
13 mei: Servatius
14 mei: Bonifatius
In werkelijkheid is het moeilijk om eenduidig te zeggen wanneer de laatste nachtvorst van het
seizoen
zich voordoet:
dat verschilt namelijk van jaar tot jaar.
In het oosten van het land (en zeker in
de Kempen en de Ardennen) kan schadelijke nachtvorst nog voorkomen tot eind mei.
De laatste keer dat de IJsheiligen in Ukkel hun naam alle eer aandeden, was op 14 mei 1935.
Toen bedroeg de minimumtemperatuur
(omgerekend naar gesloten thermometerhut) -1,3 graden.
Sindsdien hebben we in Ukkel tijdens de IJsheiligen geen negatieve minima opgetekend.
De laatste nachtvorst valt tegenwoordig vroeger in de lente.
Op 13 mei 2012 bedroeg de minimumtemperatuur in Kleine Brogel -1,0°C.
In 2020 was er nog een koude periode met de IJsheiligen. Zo noteerden we
op 12 mei 2020 in Diepenbeek een minimumtemperatuur van -1,3°C, Retie -0,7°C, Saint-Hubert -3,2°C en Elsenborn -3,6°C.
Voor de volledigheid: zelfs als de IJsheiligen voorbij zijn, kan er (heel uitzonderlijk) nog nachtvorst in therometerhut optreden.
Dat was in Ukkel het geval op 16 mei 1941.
In juni, juli, augustus en september hebben we in Ukkel nooit nachtvorst gemeten. De vroegste nachtvorst in de
herfst is (voor Ukkel)
5 oktober 1864, 5 oktober 1881 (in de 19e eeuw nog wel minder nauwkeurige metingen) en 6 oktober 1936.
GRONDVORST
Naast de
normale temperatuurmetingen
(op anderhalve meter hoogte in een gesloten thermometerhut) wordt ook de bodemtemperatuur gemeten met
een thermometer die in het gras ligt. In Nederland spreekt met soms over de temperatuur op klomphoogte.
Aan de grond zijn de temperaturen bij helder weer altijd enkele graden lager dan in thermometerhut. Uit eigen onderzoek blijkt
dat het aantal IJsheiligennachten met schadelijke grondvorst in de tweede helft van de 20-ste eeuw gevoelig
is gedaald. Wel is het
nog steeds mogelijk dat er in de Kempen en de Ardennen grondvorst optreedt in de maanden
juni, juli, augustus en september.
Vanuit Ransberg tweette weer-amateur Hugo Mathues op 17 mei 2020:
"De IJsheiligen spelen duidelijk verlengingen dit jaar, met grondvorst in Ransberg van 12 tot en met 17 mei 2020".
GEEN IJSHEILIGEN, MAAR IJSJESHEILIGEN
In 1998
werden de IJsheiligen vervangen door ijsjesheiligen. Op 11, 12 en 13 mei 1998 haalde het kwik in Ukkel
tropische waarden
van 30 graden en meer.
Nog andere vragen?
Statistieken:
Online: 37
Vandaag: 644
Laatste week: 9.885
Pagina's: 44.254.792
sinds 15 aug 2010
