Staat de zon bij het begin van de herfst en de lente exact 12 uur boven de horizon?
Op school hebben we altijd geleerd dat bij het begin van
de astronomische lente en de astronomische herfst
dag en nacht even lang duren: de equinox of nachtevening. De zon bevindt zich dan precies
twaalf uur boven de horizon. Ze staat loodrecht boven de evenaar.
Maar... als je naar de kalender kijkt,
stel je vast dat op 18 maart 2025 de zon in Ukkel opkomt om 6.49 uur en ondergaat om 18.53 uur. Dat is al 12 uur 4 minuten daglicht.
En
dat terwijl de astronomische lente in 2025 pas begint op 20 maart. Op die dag staat de zon blijkbaar 12 uur 11 minuten boven de horizon.
datum zon op zon onder
16 maart 2025 06:54 18:49
17 maart 2025 06:52 18:51
18 maart 2025 06:49 18:53
19 maart 2025 06:47 18:54
20 maart 2025 06:45 18:56
21 maart 2025 06:43 18:57
|
Wat is hier aan de hand?
Er zijn drie redenen waarom de zon al voor het begin van de astronomische lente en pas na het begin van de astronomische herfst
precies 12 uur boven de horizon staat.
1) De zon is geen puntbron. Ze heeft aan de hemel een diameter van ongeveer 30' (dertig boogminuten, dat is
een halve graad - een hoekmaat dus). De tijdstippen
voor zonsopkomst en zonsondergang gelden voor het bovenste topje van de zonneschijf. Dat komt 's ochtends al wat vroeger boven de horizon en
verdwijnt 's avonds wat later onder de horizon.
2) De tweede reden heeft te maken met het verschijnsel
refractie
ofte straalbreking. Lichtstralen veranderen van richting als ze
in een ander medium terecht komen. Je merkt het bijvoorbeeld bij een rietje in een glas water. Het rietje lijkt in de vloeistof in een andere
richting te staan.
De straalbreking wordt groter naarmate de zon lager aan de hemel staat. Als de zon 2 graden boven de horizon staat, wordt ze door de straalbreking
18' (boogminuten) hoger geplaatst. Eén boogminuut is 1/60 graad. Als de zon zich op de horizon bevindt, doet de straalbreking er zelfs 35' bij. Dat
zijn gemiddelde waarden, ze hangen o.a. af van de temperatuur en de luchtdruk.
In de praktijk gaat de laagstaande zon door luchtlagen van verschillende densiteit,
temperatuur
en
luchtvochtigheid.
Dat maakt dat de
straalbreking verschillend is van dag tot dag. Maar het wil dus wel zeggen dat we de zon nog boven de horizon ZIEN als ze in werkelijkheid al
achter de horizon is verdwenen.
Omdat de straalbreking snel groter wordt als de zon vlak boven de horizon staat, lijkt die zon boven de horizon niet rond, maar afgeplat. Dat
verschijnsel is zeer goed zichtbaar als je vrij zicht hebt op de horizon.
3) De derde reden heeft te maken met de elliptische baan van de aarde om de zon. Daardoor beweegt de zon in het noordelijk halfrond in de lente en in de zomer trager aan de hemel dan in de lente en de winter. Op onze breedtegraad hebben we op die manier dagelijks meer dan 4 minuten extra daglicht in vergelijking met een waarnemer op dezelfde breedtegraad in het zuidelijk halfrond.
Meer informatie daarover vind je hier.(Thanks Maarten Reyniers voor de tip!)
In tabellen met zonsopkomst en zonsondergang houden we rekening met de drie effecten. Daardoor is er enkele minuten verschil en
staat de zon al voor het begin van de astronomische lente en pas na het begin van de astronomische herfst
precies 12 uur boven de horizon.
Nog andere vragen?
Statistieken:
Online: 20
Vandaag: 842
Laatste week: 10.001
Pagina's: 50.916.432
sinds 15 aug 2010
